Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie
wystawa: Współczesna architektura norweska 2005-2010
14 lutego – 1 kwietnia 2012 r.
Co sprawia, że współczesna architektura norweska zdobyła tak wielkie uznanie i rozgłos na świecie? Odpowiedź na to pytanie znajduje się na wystawie, przygotowywanej przez MCK we współpracy z Narodowym Muzeum Sztuki, Architektury i Projektowania w Oslo. Od 14 lutego 2012 r. w Galerii MCK prezentowane są najlepsze projekty architektów norweskich z lat 2005-2010.
Sukces i odmienność przyniosła im wypracowana przez lata specyficzna filozofia architektury – architektury wpisującej się w strategię zrównoważonego rozwoju, czerpiącej impulsy z rodzimej tradycji, bazującej przede wszystkim na naturalnych materiałach, wykorzystującej krajobraz jako narzędzie projektowania. W norweskich projektach architektonicznych zaskakuje odważne łączenie nowych technologii z tradycyjnymi materiałami, starych, zabytkowych struktur z nowoczesną estetyką form i konstrukcji. To realizacje niezwykle racjonalne, ale zarazem piękne w swej prostocie i logice.
Oglądając tak niezwykłe projekty jak, Schronisko górskie Preikestolen (Helen&Hard AS) czy otwarty pawilon na jednym z placów w Sandnes (Atelier Oslo i AWP, Francja) czuje się bezpośredni związek tej architektury z tradycją, choć jest ona bardzo twórczo przetworzona. Z kolei w takich obiektach jak Muzeum Pettera Dassa w Alstadhang (biuro projektowe Snøhetta), Bank Nasion Svalbard Global w SvalSatveien (Barlindhaug Consult AS) zwraca uwagę ogromny szacunek dla kontekstu natury, otoczenia budynków i potrzeba logicznego wpisania ich w krajobraz.
„Myślenie krajobrazem” to specyficzna cecha współczesnej architektury norweskiej. Jej genezę odkryjemy zapewne w tradycyjnym budownictwie tego regionu. Jednak przede wszystkim odnajdziemy ją w twórczości najwybitniejszego norweskiego architekta XX wieku – Sverrego Fehna, którego wyjątkowa osobowość wciąż oddziałuje na kolejne pokolenia norweskich architektów. Wszystkie projekty Fehna charakteryzuje niezwykła umiejętność respektowania otoczenia naturalnego.
Przykłady głębokiej symbiozy architektury, natury i sztuki odnajdujemy wśród przedsięwzięć realizowanych w ramach rządowego projektu Narodowych Szlaków Turystycznych w Norwegii. Siatka tych szlaków ma ułatwić dostęp do wspaniałej, surowej i dzikiej przyrody norweskiej. Projekty platform widokowych, przystanków, stref odpoczynku oraz parkingów powierzono architektom i designerom. Niektóre z nich to dzieła wyjątkowe – punkt widokowy Sohlberg (2006) Carla-Viggo Hølmebakka, przystanek i parking w Eggum (2007, trasa Lofoty) biura Snøhetta, twórczo sumujący doświadczenia land artu i miejscowej tradycji; platforma widokowa Gudbrandsjuvet (2010, trasa Geiranger-Trollstigen) biura Jensen & Skodvin, zapierająca dech wyjątkowym współbrzmieniem pararzeźbiarskich form architektury z otaczającą naturą. Wśród tych utalentowanych twórców architekci z biura Jensen & Skodvin wykazali wyjątkową zdolność „wsłuchiwania się” w naturę i w mistrzowski sposób wykreowali architektoniczne formy Juvet Landscape Hotel (2010, trasa Geiranger-Trollstigen). Wolno stojące pokoje-pawilony pozostają w niezwykłej syntonii z lasem, skałami, rzeką. W ten sposób architekci z pokorą, ale i ze znakomitym wyczuciem pomagają wyeksponować walory naturalnego środowiska.
Eksponowane na wystawie zdjęcia, plany, rysunki, wizualizacje architektoniczne i modele pokażą między innymi klasztor cysterski w Tautrze (proj. Jensen&Skodvin), Dom Nauczyciela w Oslo (proj. Element Arkitekter AS), ambasadę Norwegii w Katmandu (proj. Kristin Jarmund).
Zobaczymy również tak znaną realizację jak gmach Narodowego Teatru Opery i Baletu w Oslo (biuro projektowe Snøhetta), który zdobył wiele nagród, w tym prestiżową Europejską Nagrodę dla współczesnej architektury w roku 2009 – Mies van der Rohe Award 2009. Opera już w kilka dni po otwarciu (kwiecień 2008 r.) stała się bezprecedensowym symbolem Norwegii. Budowla z białego marmuru, dostępna na wielu poziomach, bardzo często porównywana jest z lodowcem. Gmach stał się nie tylko ważną instytucją kultury i świątynią muzyki, lecz także przestrzenią publiczną dla mieszkańców stolicy. Opera jest kwintesencją norweskości, a zastosowane materiały, takie jak kamień, drewno i szkło sprawiają, że budynek stapia się z krajobrazem.
Bardzo ważną częścią wystawy będzie opracowana przez MCK specjalna ścieżka edukacyjna dla dzieci, skupiona wokół kilku, najciekawszych dla najmłodszych, obiektów. Znajdą się wśród nich Tubaloon – muszla koncertowa w Kongsbergu, czyli ogromny dmuchany obiekt, połączenie tuby i balonu, rozkładany podczas festiwalu jazzowego oraz specjalnie zaprojektowane dla potrzeb obozu letniego Preikestolen w Strand – domki-kokony na drzewach.
Wystawa miała swoją premierę pod tytułem SPOR. Norsk arkitektur 2005-2010 w Muzeum Architektury (6 maja – 21 sierpnia 2011). Wystawa prezentowana jest za granicą we współpracy z norweskim Ministerstwem Spraw Zagranicznych
Bank Nasion Svalbard Global, SvalSatveien, podnóże Platåfjellet, gmina Longyearbyen, Barlindhaug Consult AS, 2008 (© foto Jaro Hollan)
Dom Haugen, Kikut, Geilo, Lund Hagern Arkitekter 2008(©Jiri Havran)
Farma Dalaker/Galta, Rennesøy, okręg Rogaland, Knut Hjeltnes AS Sivilarkitekter MNAL,2005(©Jiri Havran)
Latarnia, Langata Sandnes, Atelier Oslo i AWP. Francja, 2007(©Jiri Havran)
Muzeum Petera Dassa, Alstadhaug, Snøhetta AS, 2007(©Jiri Havran)
Przystań promowa Jektvik, Rødøy okręg Nordland, Carl-Viggo Hølmebakk AS Arkitektkontor, 2010 (©Magne Myrvold)
Punkt widokowy Sohlberg, Folldal, okręg Hedmark, Carl-Viggo Hølmebakk AS Arkitektkontor, 2006(©Jiri Havran)
Schronisko górskie Preikestolen, Strand, okręg Rogaland, Helen&Hard AS, 2004-2008(©Jiri Havran)
Siedziba wydawnictwa Gyldenal, Oslo, Sehesteds gate 4, Arkitekt Sverre Fehn AS, 2004-2007(©Jiri Havran)
Tautra Mariakloster, Tautra, Frosta, okręg Nord-Trøndelag, Jensen & Skodvin Arkitektkontor AS, 2003-2006(©Jiri Havran)
Tubaloon, Kirketorget, Kongsberg, Snøhetta AS 2006 (©Robert Sannes)
Projekt graficzny: Petter Stewart-Baggerud
Kurator: Nina Berre, współkurator: Eva Madshus,
kierownik projektu: Ole Gaudernack
Zewnętrzny zespół doradczy: Neven Fuchs-Micak (Arkitektur- og designhøgskolen i Oslo, AHO), Daniel Golling (redaktor „Forum”), Ingerid Helsing-Almaas (redaktor „Arkitektur N”), Kjerstin Uhre (wspólnik Dahl & Uhre arkitekter)
Konsultant ds. infrastruktury: Bjørn Sandåker (wykładowca w AHO).
Projekt architektoniczny wystawy: mmw sivilarkitekter as, Magne Magler Wiggen Projekt graficzny wystawy: Anti AS, Kjetil Wold
Organizacja wystawy w MCK: Anna Śliwa, Monika Rydiger
Konsultacja merytoryczna: Monika Rydiger, Łukasz Galusek
Konsultacja artystyczna: Rafał Bartkowicz
Kurator programu towarzyszącego: Helena Postawka