XXI wiek niesie za sobą ogrom zagrożeń, które mogą uderzyć w każdego bez względu na wiek, płeć czy status społeczny. Obecne pod różną postacią, dosięgają i wyrządzają krzywdy nie tylko o podłożu psychicznym, ale również fizycznym. Bardzo widocznym zagrożeniem, jest cyberprzemoc, która pod zasłoną ekranu komputera czuje się bezkarna tworząc wiele złego, a często popychając również do samobójstw. Przerażającym faktem jest obecność osób stosujących cyberprzemoc wśród dzieci. My, jako rodzice musimy włożyć mnóstwo pracy w to, aby ochronić dziecko przed tą, ale bardzo niebezpieczną formą zagrożenia, która zbiera swoje żniwo już na bardzo szeroką skalę. Mamy na szczęście pośród nas ludzi, którzy edukują i pomagają w walce z cyberprzemocą i skutkami jej działania.
Pani Marta Wojtas jest mamą dwóch córeczek, bohaterką kampanii „EU Protects – Chronimy Wspólnie”, psychologiem, ekspertem ds. bezpieczeństwa dzieci i młodzieży w internecie w Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę. W ramach trwającej kampanii, która została stworzona przez Komisję Europejską, mieliśmy ogromny zaszczyt przeprowadzić rozmowę z panią Martą, która przybliżyła nam temat cyberprzemocy, jej zasięg oraz czynności podejmowane w celu udzielenia pomocy skrzywdzonym dzieciom i młodzieży.
Na czym polega kampania Komisji Europejskiej „EU Protects – Chronimy Wspólnie”?
Marta Wojtas: Głównym założeniem tej kampanii jest pokazanie, w jaki sposób Komisja Europejska wspiera bezpieczeństwo mieszkańców państw członkowskich. Na specjalnie stworzonej stronie przybliżone zostały sylwetki tzw. zwykłych bohaterów, którzy w ramach projektów współfinansowanych przez Komisję Europejską wykonują swoją pracę na rzecz poprawy bezpieczeństwa w różnych obszarach np. ochrony środowiska i granic, czy też bezpieczeństwa online.
Jak czuje się Pani, jako bohaterka kampanii „EU Protects – Chronimy Wspólnie”?
Marta Wojtas: Zostałam wybrana spośród wielu specjalistów, więc oczywiście czuję się wyróżniona i nie ukrywam, że było to dla mnie pozytywnym zaskoczeniem. Swoje działania zawodowe wykonuję już ponad 10 lat, tym bardziej cieszy mnie to, że moja praca została zauważona i doceniona. Dla mnie to bardzo motywujące, ponieważ myślę, że nadal jest bardzo dużo do wypracowania w dziedzinie bezpieczeństwa młodych online.
Od kiedy pracuje Pani w Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę i na czym polega Pani praca?
Marta Wojtas: W Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę pracuję od 2007 r. Od początku mojej współpracy zajmuje się pomaganiem dzieciom i młodzieży w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa online. Ta pomoc miała różne formy: od specjalnego, dedykowanego tym problemom telefonu i czatu, poprzez spotkania bezpośrednie z ofiarami i ich rodzinami. Aktualnie wspieram swoją wiedzą zespół Telefonu zaufania dla dzieci i młodzieży 116 111 oraz Telefonu dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa dzieci 800 100 100 oraz ich klientów. Wspieram także rodziców w procesie wychowania dzieci w dobie nowych technologii poprzez konsultacje indywidualne w Poradni Dziecko w Sieci, prowadzonej przez FDDS. Prowadzę też szkolenia dla profesjonalistów z kraju i zagranicy, piszę artykuły tematyczne i uczestniczę przy tworzeniu różnych materiałów edukacyjnych. Warto wspomnieć, że elementem projektu europejskiego, w ramach, którego wykonuję swoje zadania jest współpraca przy podobnych projektach w innych krajach członkowskich.
Dlaczego wybrała Pani tak wymagającą i trudną emocjonalnie pracę?
Marta Wojtas: Zawód psychologa rzeczywiście bywa wymagający i obciążający, ale też w jego praktyce istnieje wiele metod, które pomagają radzić sobie z emocjami oraz monitorować jakość pracy. Od zawsze fascynował mnie człowiek oraz to, co przeżywa i z tego względu zdecydowałam się na podjęcie tego typu studiów. Od dawna interesował mnie również świat online, który lepiej poznałam studiując przed laty komunikację międzykulturową w Finlandii.
Jakie trudności najczęściej napotyka Pani w swojej pracy?
Marta Wojtas: Jest to praca odpowiedzialna, wymagająca dużego zaangażowania, co z pewnością samo w sobie stanowi pewną trudność. Trudne są również konkretne sytuacje związane z krzywdą dziecka np. kiedy przeżywa głębokie załamanie z powodu wykorzystania przez sprawcę w internecie, ma z tego powodu myśli czy próby samobójcze, lub np. kiedy młoda osoba ucieka do świata online przed ogromnymi problemami w relacjach, zazwyczaj tych rodzinnych. Internet to medium jeszcze stosunkowo nowe, w związku z tym nie wszystkie zjawiska online są powszechnie znane i objęte odpowiednio dostosowanym systemem prawnym. Na szczęście to się zmienia. Wiele dziś dzieje się w kwestii mowy nienawiści czy patotreści w sieci, dzięki czemu jest szansa na to, że za jakiś czas może uda się wypracować sensowny systemowy sposób reagowania na takie zjawiska.
Jaka forma cyberprzemocy aktualnie najczęściej dotyka dzieci?
Marta Wojtas: Badania EU Kids Online 2018 potwierdzają, że dzieci najczęściej otrzymują nieprzyjemne lub złośliwe materiały (8,7%). Na drugim miejscu znalazło się wykluczenie z grupy online, którego ofiarą pada co dwudziesty młody użytkownik. Wszystkie te wydarzenia wywołują wiele negatywnych emocji i często poczucie bezradności, dlatego odpowiednie wsparcie dzieci jest uzasadnione i bardzo potrzebne.
Jakie czynności profilaktyczne podejmuje Fundacja, aby rodzice i opiekunowie wiedzieli jak ochronić dziecko przed cyberprzemocą?
Marta Wojtas: Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę prowadzi szereg działań profilaktycznych, począwszy od badań zagrożeń, poprzez kampanie medialne podnoszące świadomość społeczną, kampanie edukacyjne kierowane zarówno do dzieci i młodzieży, jak i do dorosłych oraz konferencje i szkolenia specjalistyczne dla profesjonalistów. Przykładem może być niedawno opublikowany raport na temat patotreści w internecie, opracowany przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę we współpracy z Rzecznikiem Praw Obywatelskich i Orange Polska, akcja społeczna „Offline challenge” poświęcona problemowi nadużywania internetu i urządzeń elektronicznych przez dzieci i młodzież czy niezwykle ważne i ciekawe wydarzenie edukacyjne dla młodych osób Digital Youth Forum, podczas którego dzielą się wiedzą na temat kreatywnego i bezpiecznego korzystania z sieci.
Jak wygląda proces pomocy udzielanej przez Panią, gdy pojawia się dziecko z doświadczeniem cyberprzemocy?
Marta Wojtas: Proces udzielania pomocy jest indywidualny, wymaga czasu i zależy od możliwej formy tej pomocy. Pomoc w telefonie zaufania opiera się na udzieleniu wsparcia na podstawie tych informacji, które możemy uzyskać przez telefon, więc jest przez to w pewien sposób ograniczona. W pomocy bezpośredniej bardzo ważna jest dokładna diagnoza tego, co się dzieje się online, a więc też znajomość i rozumienie różnych możliwości portali czy aplikacji, z których korzystają najmłodsi, gdyż to może dać pełniejszy obraz trudnej sytuacji dziecka. W pomocy bezpośredniej pracujemy również z rodzicami, którzy mają możliwość wspierania dziecka na co dzień, wobec czego ich pomoc jest w takich sytuacjach nieoceniona.
Czy cyberprzemoc to problem, który będzie dotykał coraz większą liczbę dzieci i młodzieży?
Marta Wojtas: Cyberprzemoc to aktualnie jedna z możliwych form przemocy rówieśniczej – a to oznacza, że jest to problem, który będzie obecny, bo przemoc w grupie ludzi ma funkcję regulacyjną i może być elementem procesu, który zachodzi. Nie powinniśmy, zatem zakładać, że jesteśmy w stanie to wyeliminować. To, co jednak możemy zrobić to nauczyć młodych ludzi różnych ważnych umiejętności społecznych, takich jak empatia, wyrażanie emocji, radzenie sobie z trudnymi emocjami, budowanie poczucia własnej wartości czy asertywność w kontaktach, dzięki czemu będą mogli lepiej funkcjonować w grupie, a jeśli doświadczą przemocy to będą wiedzieli, jak reagować, gdzie szukać pomocy i wsparcia.
Serdecznie dziękuje Pani Marcie za rozmowę, która bardzo poszerzyła wiedzę rodziców w charakterze cyberprzemocy. Gratulujemy tytułu bohatera kampanii „EU Protects – Chronimy Wspólnie”. Jako mama i polka czuje się ogromnie dumna z tak dużego osiągnięcia. Mimo wielkości i skali zagrożenia płynącego z cyberprzemocy dobrze jest poczuć obecność ludzi, którzy stoją na straży i niosą pomoc i wsparcie. Bardzo ważne abyśmy my, jako rodzice i opiekunowie wiedzieli, gdzie udać się po pomoc i nie bali się o nią prosić.
Autor: Małgorzata Czachorowska