Nocne koszmary nie są traktowane jako objaw poważnej nieprawidłowości. Kiedy jednak maluch budzi się w środku nocy z krzykiem i jest wyraźnie przerażony, trudno dziwić się zaniepokojeniu rodziców. Zrozumiała jest także chęć poznania przyczyny trudnych nocy – skąd zatem biorą się koszmary u dzieci?
Ważne odróżnienie: koszmary czy lęki?
Niewielu z nas zdaje sobie sprawę, że niektóre przypadki nocnego wybudzania się dziecka rzeczywiście mogą wymagać konsultacji lekarskiej. Aby stwierdzić, czy jest tak w przypadku naszej latorośli, musimy ocenić, czy dolegają jej zwykłe koszmary czy może groźniejsze lęki.
• koszmary senne
O koszmarach mówimy wtedy, kiedy dziecku śni się coś konkretnego, często konkretny „ktoś” – najczęściej jest to negatywny bohater z bajki, zły pan albo goniący go, straszny potwór. Gdy mamy do czynienia z koszmarem, dziecko budzi się i jest świadome tego, że coś mu się śniło. Na widok rodzica uspokaja się, błyskawicznie przestaje płakać w objęciach mamy czy taty. Jest w stanie opowiedzieć o tym, co mu się śniło (a czasem nawet powrócić do tematu następnego dnia) i zasypia szybko po uspokojeniu przez rodziców.
• lęki nocne
Chociaż mogłoby się wydawać, że laik nie rozróżni lęku od koszmaru, nie jest to wcale takie trudne. Mianowicie, jeśli mamy do czynienia z lękami, obudzone dziecko jest wciąż nie do końca świadome tego, co się wokół niego dzieje. Bardzo szybko bije mu serce, może się pocić, a nawet drżeć. Najtrudniejsze dla rodziców jest to, że malec ich odrzuca – nieświadomy tego, co robi, może na przykład odpychać rodziców i krzyczeć. Dziecko nie jest w stanie opowiedzieć, co go tak przestraszyło (a rano nie pamięta zdarzenia). Usypianie malca trwa dość długo i wymaga sporego wysiłku. Innymi słowy, dziecko przebudza się z krzykiem czy płaczem, ale nadal zachowuje się, jakby coś się działo.
Dziecku na ratunek – jak postępować z koszmarami?
W przypadku występowania koszmarów bardzo ważne jest zastanowienie się nad kilkoma aspektami i wdrożenie zmian. Koszmary mają bowiem bliski związek z życiem codziennym dziecka, wyobrażeniami oraz wyobraźnią działającą na najwyższych obrotach.
Oto, co warto zrobić, gdy dziecko dręczone jest przez koszmary:
• ogranicz dostęp do mediów
W przypadku bardzo małych dzieci niezwykle ważny jest nadzór nad tym, w co one grają i co oglądają. Jeśli pozwalasz dziecku swobodnie szperać w sieci i grać, w co tylko dusza zapragnie – być może wchodzi ono na strony zupełnie nieprzystosowane do jego wieku albo ogląda zbyt brutalne treści. Te z kolei, chociaż „niestraszne” w dzień, w nocy odzywają się w zmienionym kontekście. Zwracaj też uwagę na to, aby twoja pociecha nie spędzała przed ekranami dłużej, niż godzinę dziennie.
• nie strasz i nie pozwalaj straszyć dziecka
Nigdy, przenigdy nie strasz swojego dziecka słowami typu: „Bo cię tu zostawię”, „bo przyjdzie pan i cię zabierze, zobaczysz” albo „jeśli będziesz niegrzeczny, przyjdzie baba jaga z wielkimi szponami”. Ty wiesz, że to nieprawda, ale twoje dziecko – nie. Jeśli oczekujesz posłuszeństwa, np. dziecko powinno pójść za tobą, a nie chce – zapowiedz, że konsekwencją będzie brak lodów na spacerze. I trzymaj się tego.
Nie pozwalaj też innym na straszenie dziecka. Jeśli napotkana kobieta mówi: „oj, taki jesteś ładny, chyba zabiorę cię mamie”, to wiedz, że to odpowiedni czas i miejsce na asertywność. Odpowiedz głośno, aby dziecko cię słyszało: „Nie ma takiej możliwości, mama nigdy go nie odda”. Tym, którzy straszą poważniej, odpowiadaj ostrzej. A potem wyjaśnij dziecku, że ludzie czasem kłamią.
• uważaj na to, o czym rozmawiasz z innymi przy dziecku
W powiedzeniu, że dzieci mają „gumowe” uszy, jest sporo prawdy – nawet, jeśli twoja pociecha wydaje się być zajęta zabawą, prawdopodobnie i tak słucha tego, co mówisz. Nie poruszaj więc tematów takich jak morderstwo, o których mówiono w telewizji.
• dbaj o higienę snu
Według specjalistów, dzieci mające swój schemat wieczoru (kolacja, kąpiel, czytanie przed snem) są w mniejszym stopniu narażone na pojawianie się koszmarów sennych.
• umieść w pokoju dziecka małą lampkę
Bardzo często rozwiązuje to problem koszmarów. W wieku przedszkolnym, gdy wyobraźnia jest bardzo żywa i silna, w ciemności „gromadzą” się największe strachy. Pokonaj je małą lampką.
Gdy dziecku dokuczają lęki…
Jeśli jednak twoją pociechę nie dręczą koszmary, ale właśnie niepokojące lęki – zacznij zapisywać częstotliwość ich pojawiania się. Jeśli występują kilka razy w miesiącu – skontaktuj się z lekarzem.