Pierwszy rok życia dziecka to czas, w którym dziecko błyskawicznie się rozwija – zarówno pod względem psychicznym, jak i fizycznym. Rozwój fizyczny przebiega jednostajnie, ale w psychicznym możemy zauważyć pewne „skoki” – trudniejsze dni lub tygodnie, po których dziecko zdobywa nową umiejętność.
Skoki rozwojowe – czy naprawdę istnieją?
Tak naprawdę nie ma żadnego namacalnego dowodu na istnienie tzw. skoków rozwojowych. Jednak specjaliści twierdzą, że w trakcie pierwszego roku życia rzeczywiście występuje siedem krótkich etapów, w trakcie których dziecko „bombardowane” jest bodźcami i nad którymi układ nerwowy dziecka musi nauczyć się panować. Gdy tak się dzieje, dziecko uczy się nowych umiejętności.
Tezę o istnieniu skoków rozwojowych potwierdza także większość rodziców. Zauważają, że dziecko przez kilka dni zachowuje się inaczej (czytaj: jest „trudniejsze”), a potem rzeczywiście odkrywa nową umiejętność. Nie pozostaje nam zatem nic innego jak uwierzyć w istnienie skoków rozwojowych i przyjrzeć się im z bliska.
Skoki rozwojowe – jak je rozpoznać?
Napływ nowych bodźców nie jest dla dziecka łatwym doświadczeniem. Może się zatem zdarzyć, że pogodne i spokojne niemowlę zacznie być bardziej wymagające. Do specyficznych „objawów” skoku rozwojowego należą:
- zwiększona potrzeba bliskości z rodzicem, głównie z mamą – dziecko domaga się bardzo częstego noszenia, przytulania i bujania
- niespokojny sen – nawet maluchy, które do tej pory przesypiały całą noc albo budziły się na mleko i od razu zasypiały, mogą być w nocy bardzo niespokojne
- brak apetytu
- rozdrażnienie – dziecko jest marudne, trudno mu dogodzić, szybko się budzi; łatwo można odnieść wrażenie, że coś wpływa na samopoczucie maluszka
Skoki rozwojowe – kiedy występują i na czym polegają?
Poniżej znajdziesz dokładne wytyczne dotyczące momentu wystąpienia danego skoku oraz związanych z nim zmian. Pamiętaj jednak, że są to dane tylko orientacyjne. Dzieci rozwijają się we własnym tempie i może się zdarzyć, że niektóre nowe umiejętności zauważysz u swojej pociechy nieco później. Nie ma jednak powodu do niepokoju.
A oto, kiedy (w najczystszej teorii) występują poszczególne skoki rozwojowe:
5-6 tygodni: etap wrażeń
To właśnie ten skok sprawi, że twoje dziecko zacznie być bardziej świadome, a ty złapiesz z nim pierwszy kontakt. Kiedy minie kilka trudniejszych chwil możesz zauważyć, że maluszek:
- pierwszy raz się uśmiecha (albo uśmiecha się znacznie częściej, niż do tej pory i robi to bardziej świadomie)
- zaczyna uważniej słuchać i patrzeć
- zmienia się działanie układu pokarmowego: możesz odkryć, że niemowlę o wiele rzadziej ulewa
7-8 tygodni: etap wzorów
Przez „wzory” rozumie się tutaj nie tyle symetryczne układy, co raczej odkrywanie porządku i pewnych zasad. W praktyce oznacza to, że dziecko:
- wydaje dźwięki, słucha samo siebie – malec zaczyna głużyć, a potem zafascynowany powtarza wydawane dźwięki
- dotyka przedmiotów – z początku delikatnie, w końcu całkiem stanowczo: gdy zauważy, że ruch ręki przynosi efekt
- kopie nóżkami i energicznie rusza rączkami – podobnie, jak w poprzednim punkcie, dziecko zauważa efekt swoich działań, np. to, że ruch nóżkami wywołuje dźwięk grzechotki umieszczonej w skarpetce
- podnosi główkę – coraz mocniej i na dłużej
- przygląda się twarzom, obserwuje ludzi – wynika to z fascynacji ludzką mimiką oraz wydawanymi przez innych dźwiękami
11-12 tygodni: etap niuansów
Dziecko zauważa pewne zależności i niuanse, a efektem tychże obserwacji jest to, że:
- potrafi robić bąbelki ze śliny
- trzymane za rączki, podnosi się do pozycji siedzącej
- zgrabnie chwyta przedmioty i wkłada je do buzi
- piszczy
- daje do zrozumienia, że jest znudzone
- bawi się swoimi rączkami i umieszczonymi w nich zabawkami
14-19 tygodni: etap wydarzeń
Wydarzenia, czyli wielkie zmiany – tak można krótko scharakteryzować ten skok rozwojowy. Niestety, przed jego nastaniem jest dość długi, nawet kilkudniowy etap marudzenia. Gdy jednak dziecko zakończy ten okres, będzie:
- odmawiało jedzenia poprzez odpychanie butelki albo kręcenie główką, gdy nie będzie głodne
- reagowało na własne imię
- wymawiało nowe dźwięki i głoski
- podpierało się na rączkach, a nawet próbowało raczkować
- uderzało zabawkami, świadomie je zrzucało
- przekładało zabawki z jednej do drugiej ręki
- szukało rodziców
- pokazywało gestami, że jest głodne albo chce być na rękach
22-26 tygodni: etap relacji
To czas, w którym może pojawiać się lęk separacyjny – dziecko zauważa relacje, czyli między innymi to, że nie stanowi jedności z mamą. To odkrycie jest dla wielu maluchów szokiem, stąd paniczny lęk przed straceniem mamy z oczu.
Z tygodnia na tydzień maluszek nabiera coraz to nowych umiejętności. Na liście nowych osiągnięć znajdą się:
- chwyt pęsetkowy (dziecko chwyta drobne przedmioty kciukiem i palcem wskazującym)
- robienie „papa”
- samodzielne siadanie
- wkładanie i wyjmowanie zabawek z pojemników
- oglądanie książeczek, przenoszenie wzroku z jednej strony na drugą
- reakcja na nietypowe zachowanie innych osób
33-37 tygodnie: etap kategorii
Grupy, grupy, grupy – twoje dziecko odkrywa, że cały świat można skategoryzować! Efektem tych oraz innych odkryć są takie umiejętności, jak:
- rozpoznawanie kształtów
- zazdrość o rodzica („moja mama”)
- inicjatywa w zabawie – dziecko może np. przynieść piłeczkę albo książeczkę
- przytulanie zabawek
41-48 tygodni: etap sekwencji
Podstawową zmianą zachodzącą u dziecka po tym skoku jest zrozumienie zależności przyczynowo – skutkowych. Najbardziej widoczne dla rodziców osiągnięcia, to:
- chodzenie lub próby chodzenia
- szukanie przedmiotów
- wskazywanie na przedmioty
- udawanie odgłosów zwierząt
- próby rysowania
- budowanie wież, zamiast ich burzenia
- dzielenie się jedzeniem, nakłanianie innych do smakowania
- wspinanie się na wszystko
- odmawianie
Po tych wyczerpujących dwunastu miesiącach dziecko przestaje być niemowlęciem. I chociaż etap skoków rozwojowych się zakończył, a rozwój dziecka już nigdy nie będzie przebiegał tak dynamicznie, to z pewnością nadal będzie zachwycało nas nowymi umiejętnościami – oby już bez trudniejszych dni, jakie do tej pory temu towarzyszyły.